Nếu xét về mặt phong thủy, chắc hiếm có ngôi làng nào may mắn như làng Nam Trì (xã Đặng Lễ, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên). Tương truyền rằng, ngôi làng này từng được hai vị thánh địa lý nổi danh kim cổ là Cao Thiên Vương Cao Biền và Tả Ao Vũ Đức Huyền lưu lại sinh sống một thời gian, và đều rất xem trọng thế đất “Phượng Hoàng hàm thư” của ngôi làng này.

Họ đều quả quyết rằng với thế đất ấy, dân làng tất phát đường công danh tài lộc.

ĐÌNH LÀNG NAM TRÌ NGÀY NAY

Nhìn từ bên ngoài, Nam Trì không có gì khác biệt so với nhiều ngôi làng lâu đời khác ở vùng đồng bằng Bắc bộ. Duy chỉ có cánh cổng làng được xây dựng khá bề thế, nhất là nếu so với đời sống dân làng có phần còn vất vả.

Nét đặc biệt nhất có lẽ là đình làng. Đó vừa là dấu tích, vừa là nơi thờ phụng Cao Biền và Tả Ao - hai bậc thầy phong thủy địa lý được phong thánh và là những bậc thành hoàng làng Nam Trì. Nhiều nhà nghiên cứu lịch sử đã nói rằng, Nam Trì là ngôi làng duy nhất thờ chung hai vị thánh địa lý nổi tiếng này.

Đình nằm trên một gò đất, bao quanh tứ phía ao hồ, lối vào duy nhất là cây cầu nối với đường làng, giống như cầu Thê Húc nối với đền Ngọc Sơn ở chốn kinh thành Hà Nội. Thủ từ là một ông lão đã ngoài 80 - cụ Vũ Văn Điền, hậu duệ nhiều đời của dòng họ Vũ, một trong hai dòng họ lớn Nam Trì.

Sau thời phục dựng lại đình năm 2006, ông Điền được chọn làm người nhang khói cho các bậc thánh thần. Dù nhà ở đối diện đình nhưng từ mấy năm nay ông chuyển vào ở hẳn trong khuôn viên.Ông cụ vốn không phải là dân chữ nghĩa hay nghiên cứu gì, chỉ là nông dân thuần tuý, tuy vậy, ông đã dành trọn 10 năm gắn bó với đình. Ông cũng cố công nghiên cứu, đọc thêm các tài liệu về lịch sử của làng, về các điển cố, điển tích được lưu truyền qua nhiều thế hệ nên ông cũng được xem như pho sử sống của làng.

Dòng chảy lịch sử hàng ngàn năm ở ngôi làng này có cả những câu chuyện nửa thực nửa hư rất lý thú. Có rất nhiều những vết tích lịch sử,đặc biệt là các di tích đình,đền ởNam Trì. Người đời vẫn xem những ngôi đình, đền ở đây như một minh chứng của những màn thi thố tài năng giữa thánh địa lý phương Bắc Cao Biền và thánh địa lý nổi danh nhất xứ Việt - Tả Ao.

Cổng đình làng Nam Trì ngày nay vẫn còn lưu giữ câu đối tả về địa lý, phong thuỷ của thánh Tả Ao thế này: “Tây lộ khê lưu kim tại hậu - Đông giang thuỷ tụ mộc cư tiền” nghĩa là phía Tây của làng có đường và dòng nước chảy, phía sau làng là hướng Tây Bắc ( hành Kim) - phía Đông làng có sông nước tụ, phía trước làng hướng Đông Nam(hành Mộc). Thánh Tả Ao khi lui tới đây thấy thế đất làng rất đẹp nên đã cùng nhân dân chọn nơi phong thủy xây dựng đình, đền. Qua thời gian, chỗ dấu tích ấy đã bị nhiều người chiếm lấy, sửa sang làm nhà ở.

Ông cụ Điền quả quyết, thế đất làng Nam Trì đẹp đến nỗi Tả Ao tiên sinh ở mãi nơi này đến lúc về già, sau này hóa, được dân làng thờ Thành hoàng, thỉnh thoảng vẫn hiển linh báo mộng. Còn thánh Cao Biền, dù có nhiều dã sử không tốt về nhân vật này đối với dân tộc, nhưng người Nam Trì vẫn thờ phụng, xem như Thành hoàng làng vì đã có nhiều công trạng với Nam Trì.

THẾ “PHƯỢNG HOÀNG HÀM THƯ” CỦA MẢNH ĐẤT NAM TRÌ ĐÃ ĐƯỢC THÁNH CAO BIỀN VÀ THÁNH TẢ AO KHEN NGỢI NHƯ THẾ NÀO?

Thế đất có bốn khu, sau sáp nhập lại thành hai khu gọi Bảo Tàng, Ngọc Khê, được mô tả: Thiên Nam Trì thuỷ sơn hà đới - Địa Bảo Tàng hương bích ngọc khê (nghĩa là: Thiên nhiên Nam Trì thủy sơn sông nước bao quanh; Đất đai Bảo Tàng có khe nước trong xanh). Nam Trì là nơi có tam giang giao hội, thuỷ tụ khê lưu, chảy vòng chín khúc tức là 3 mặt hai dòng sông lớn (phía bắc và phía đông) và dòng sông nhỏ (phía tây). Thế đất này, những bậc địa lý tài danh quả quyết, chắc chắn dân làng sẽ phát về đường công danh, tài lộc.

Ấy thế mà ngay cả ông Vương Văn Bằng, một lão nông tha hương làm đủ thứ nghề mưu sinh cuối cùng quay về làng được dân bầu lên làm trưởng thôn lại kể những câu chuyện khá buồn về "Phượng Hoàng hàm thư".

Nam Trì bây giờ có tầm 300 nóc nhà nhưng thống kê hơn 400 hộ dân, là bởi có nhiều gia đình con cái dựng vợ gả chồng nhưng không có đất ra riêng. Cả thôn vẫn còn 23 hộ nghèo. Đời sống nhân dân chủ yếu dựa vào nông nghiệp, 200 mẫu đất ruộng trồng màu, trồng lúa. Hết vụ dân lại rời làng li tán làm thuê, đời sống xem chừng còn cơ cực lắm. Khi được hỏi đến chuyện cũ tích xưa, vị trưởng thôn rất ậm ờ, chỉ chúng tôi sang nhà Bí thư Chi bộ Vũ Thị Duyên tìm hiểu. Rồi cả bà Bí thư cũng không nắm rõ, chỉ biết đình làng rất thiêng, hàng năm có nhiều cán bộ cấp cao về lễ, cung tiến bổng lộc cho các vị thành hoàng làng, cho các thầy địa lý, trồng cây, gắn bia lưu niệm…

Trong khuôn viên của đình cũng có văn miếu, cũng đài nghiên, tháp bút mô phỏng tháp bút Hồ Gươm trên Thủ đô, bia lưu danh người làng Nam Trì thành đạt cũng làm bằng đá cẩm thạch hẳn hoi, bên trái là võ chỉ, bên phải là văn chỉ, đại ý theo lối quan văn quan võ song hành. Chỉn chu, bài bản lắm.

Tuy nhiên danh sách người hiển vinh chỉ có vài ba vị, nhìn qua đã có thể nhớ hết họ tên. Đứng đầu võ chỉ là Quận công Đinh Văn Tả từ thời Lê và một số đại tá, thượng tá, bộ đội, công an. Văn chỉ là Tiến sĩ Đinh Tú thời nhà Mạc. Hàng mấy thế kỷ trôi qua, hàng văn chỉ thêm được có 3 người là Nguyễn Tiến Đạt, Nguyễn Anh Tuấn, Nguyễn Thị Hồng Hạnh đều là thạc sĩ. Hàng võ chỉ thêm được 8 người nhưng lại có những “quan võ” rất lạ như ông Nguyễn Xuân Hiên - Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam, Vũ Văn Đối - Phó Chánh Văn phòng UBND tỉnh Hải Hưng cũ…

Vậy chẳng phải hai Thánh địa lý Cao Biền và Tả Ao đã luận rằng thế đất Nam Trì đẹp, sẽ sản sinh ra nhiều người đỗ đạt hiển vinh hay sao? Như lời các bô lão ở Nam Trì kể lại, có lẽ, cơ sự này hình như liên quan đến một lời nguyền của Quận công Đinh Văn Tả.

Có một câu nói được lưu truyền trong dân gian rằng họ Vũ làm đình họ Đinh làm đền là vì, khi thánh Tả Ao đến Nam Trì, ngôi làng này chủ yếu có hai dòng họ lớn là họ Đinh và họ Vũ. Họ Vũ giàu có, nhiều địa chủ, đồ Nho, chữ nghĩa, có thế lực, nhiều đời làm chức sắc trong làng, ngoài tổng. Nếu so bề thế, họ Đinh có phần lép vế hơn nên mới sinh ra mâu thuẫn.

Người ta kể rằng, trong thời gian thánh Tả Ao ở Nam Trì đã chịu nhiều ân đức của dòng họ Đinh nên đã góp sức giúp dòng họ này tìm long mạch, đặt mộ phần tại gò đất quý để cháu con phát đường khoa cử, võ tướng. Nghe đâu chỗ ấy có hình thế Tam Thai tại cánh xứ Vườn Bông ở phía Nam của làng. Quả nhiên, đến năm Quảng Hòa thứ 4 thời Mạc Phúc Hải (Triều Mạc) hậu duệ Đinh Tú đỗ Tiến sĩ, tên tuổi được ghi ở Văn Miếu Quốc Tử giám (Hà Nội) và Văn miếu Xích Đằng (Hưng Yên). Đó cũng là người đầu tiên của làng Nam Trì vinh hiển. Triều đình nhà Mạc đã bổ nhiệm ông làm quan, chức Hiến sát xứ Hải Dương, khi mất được phong tước Phù Nham bá. Đến thời Quận công Đinh Văn Tả, người gọi vị tiến sĩ đầu tiên của làng bằng cụ, thậm chí còn hiển hách hơn nhiều. Quận Tả có công rất lớn với vua Lê chúa Trịnh, được phong Thần từ lúc sống (Sinh phong). Lúc mất được vua Lê Hy Tông và chúa Trịnh Căn tới viếng và ban thụy hiệu là Vũ Dũng, sai Bộ Lễ về nguyên quán là làng Nam Trì hộ tang, tổ chức lễ tang với nghi thức của bậc đế vương.

Chúa Trịnh Căn còn viếng đôi câu đối: “Tiết việt quyền long triều túc tướng - Phiên toàn trách trọng quốc nguyên huân”. Địa danh Voi Phục ở làng bây giờ chính là nơi xưa kia vua chúa xuống voi làm lễ tang cho Quận công Đinh Văn Tả.

Thời họ Đinh lên ngôi tất họ Vũ lại trở thành lép vế. Mâu thuẫn giữa hai dòng họ càng nối sâu ngăn cách. Khi Quận công Đinh Văn Tả vinh quy bái tổ, lễ rước đón không được như thông lệ ở nhiều ngôi làng khác. Nếu chiểu theo phong tục, làng Nam Trì phải tổ chức đón rước Quận công từ cột Đá Mốc (ranh giới với làng Thổ Hoàng trên quốc lộ 38 hiện nay) nhưng khi Đinh Văn Tả về làng, dân làng Nam Trì chỉ tổ chức đón rước ngay tại Chợ Đìa đầu làng. Quận công cho rằng dân Nam Trì trọng văn, khinh võ nên ông đã đóng đinh thuyền giữa nền đình và lập một lời nguyền: Từ đây Nam Trì sẽ không còn ai đỗ đạt cao được nữa.

Quả thật, lời nguyền ấy xem chừng rất linh nghiệm. Theo thống kê trong Văn miếu Xích Đằng, cả huyện Ân Thi có tới 35 người đỗ đại khoa được lưu danh ở nơi này, vậy mà Nam Trì chỉ có duy nhất Tiến sĩ Đinh Tú. Đến cả như làng Thổ Hoàng bên cạnh, nơi cũng được thánh Tả Ao đặt mồ mả, trấn long mạch có tới 13 người được lưu danh. Còn Nam Trì, suốt nhiều thế kỉ, đất “Phượng Hoàng hàm thư” tuyệt không có lấy một bậc tài danh, đỗ đạt nào.

Mãi cho đến những năm đầu thế kỷ này, nhiều người làng đi xa thường nằm mộng gặp thánh Tả Ao hiển linh truyền dạy: Muốn giải lời nguyền của Quận công Đinh Văn Tả thì phải xây dựng Văn miếu - Tháp bút - Đài nghiên ở trong đình làng.

Ngày nay, đã có rất nhiều thế hệ của 2 dòng họ lớn là Đinh và Vũ đạt được những thành công trên con đường sự nghiệp, mang vinh hiển về cho quê hương nói chung và dòng họ nói riêng. Có lẽ, lời nguyền năm xưa trong lúc nóng giận của Quận công Đinh Văn Tả đã dần dần được xóa bỏ. Và Nam Trì vẫn là một mảnh đất màu mỡ, giàu lịch sử và đắc phong thủy với thế đất không phải ở đâu cũng thấy, được cả hai thánh địa lý trầm trồ khen ngợi - thế đất “Phượng hoàng hàm thư”.